Ceza Hukuku Nedir?

Ceza hukuku; suça el konulması, suçun soruşturulması ve fail hakkında yasal yaptırımların uygulanmasını konu alan kamu hukuku dalıdır. Soruşturma ve kovuşturma süreçleri neticesinde hapis cezası gibi ağır sonuçlar doğurabileceğinden, özellikle ağır ceza davalarında uzman bir ceza avukatı ile çalışmak hak kayıplarının önlenmesi açısından büyük önem taşır.

Ceza adalet sistemi; cezalandırma sürecinin temel ilke ve kurallarını, “ceza genel” ve “ceza özel” kapsamında suç ve kabahatleri, yaptırımları (hapis, adlî para cezası, güvenlik tedbirleri), cezayı artıran/azaltan nedenleri ve infaza ilişkin ilkeleri içerir.

Ceza Mahkemeleri Nelerdir?

Ceza yargılaması; asliye ceza ve ağır ceza mahkemeleri ile özel kanunlarla kurulan diğer ceza mahkemelerinde yürütülür. Sulh Ceza Hâkimlikleri ise soruşturma evresinde hâkim kararını gerektiren işlemleri yapmak ve bu işlemlere ilişkin itirazları incelemek üzere görevlidir.

• Asliye Ceza Mahkemeleri: Ağır ceza görevinde olmayan suçlara bakar.
• Ağır Ceza Mahkemeleri: Ağırlaştırılmış müebbet, müebbet ve 10 yıldan fazla hapis cezası gerektiren suçlar; TCK’da yağma, irtikâp, nitelikli dolandırıcılık, resmî belgede sahtecilik, hileli iflâs; devlet güvenliğine, anayasal düzene, millî savunmaya ve devlet sırlarına karşı suçlar ile 3713 sayılı TMK kapsamındaki suçlar.

Ağır Ceza Davaları Hangi Suçları Kapsar?

Örnek olarak:

• Uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti
• Kasten yaralama, taksirle yaralama
• Hakaret, tehdit, şantaj
• Mala zarar verme, hırsızlık (basit/nitelikli)
• Cinsel taciz ve cinsel saldırı
• Dolandırıcılık (nitelikli dâhil), yağma
• Taksirle adam öldürme
• Özel hayatın gizliliğini ihlal, kişisel verilerin kaydedilmesi
• Vergi suçları vb.

Ceza Davalarında Süreç Nasıl İşler?

Ceza yargılaması iki ana evreden oluşur: Soruşturma ve Kovuşturma.

Soruşturma Evresi

• İhbar/şikâyet üzerine Cumhuriyet savcısı kamu adına suça el koyar; adlî kolluk işlemleri yürütür.
• Deliller toplanır; şüpheli lehine ve aleyhine delil araştırması yapılır. Soruşturma kural olarak gizlidir.
• Yeterli şüphe oluşursa iddianame düzenlenip mahkemeye sunulur; kabul edilirse kovuşturmaya geçilir.

Kovuşturma Evresi

• İddianamenin kabulüyle tensip yapılır, duruşmalar başlar; sanığın hukuki durumu tüm unsurlarıyla değerlendirilir (kast, taksir, etkin pişmanlık, nitelikli hâller, indirimler vb.).
• Hüküm sonrası istinaf (7 gün) ve akabinde temyiz (15 gün) kanun yolları mevcuttur; bu başvurular hükmün kesinleşmesini engeller.

Ceza Avukatı Zorunlu mudur?

Genel olarak zorunlu değildir; ancak bazı hâllerde müdafi görevlendirilmesi zorunludur:

• Şüpheli/sanık çocuk ise,
• Kendisini savunamayacak derecede malul veya sağır-dilsiz ise,
• Alt sınırı 5 yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda,

Şüpheli/sanık her aşamada müdafi yardımından yararlanabilir; uygun koşulları yoksa Baro tarafından müdafi görevlendirilmesi talep edebilir.

Ceza Avukatı Seçerken Nelere Dikkat Edilmeli?

• Uzmanlık ve tecrübe: Ağır ceza ve bağlantılı suç tiplerinde düzenli dosya tecrübesi
• Delil analizi ve strateji: Haksız tahrik, meşru müdafaa, manevi/maddî unsur, takdiri indirimler
• Kanun yolları takibi: İstinaf/temyiz sürelerinin titizlikle yönetimi, gerekçeli dilekçeler
• İnfaz ve sonrası süreçlerde destek

Aynı Davada Aynı Müdafi Sorunu (Menfaat Çatışması)

Menfaatleri birbiriyle çatışan kişilerin aynı müdafiden yararlanması savunmada zafiyete yol açabilir. Savunmalar aynı yönde değilse, her şüpheli/sanık için ayrı avukatla temsil tercih edilmelidir.

Kamu Davasına Katılma

Mağdur, suçtan zarar gören ve malen sorumlu olanlar, hüküm açıklanıncaya kadar davaya katılan sıfatıyla iştirak edebilir. Bazı suçlarda mağdura Baro tarafından zorunlu vekil görevlendirilir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)

• İki yıl veya daha az hapis ya da adlî para cezasında, sanığın rızası ile değerlendirilebilir.
• Sanığın sabıkasız olması, yeniden suç işlemeyeceğine dair kanaat ve zararın giderilmesi aranır.
• HAGB verilirse 5 yıl denetim süresi uygulanır; karar adli sicile işlenmez.

Yargılamanın Yenilenmesi

Kesinleşmiş hükümlere karşı olağanüstü kanun yoludur. Hükümlü (ölüm hâlinde belirli yakınları veya istisnai olarak Adalet Bakanı) başvurabilir. Talep, hükmü veren mahkemeye yapılır; infazın durdurulması mahkemenin takdirindedir.

• Ceza avukatı tutmak zorunlu mu?

  Genel olarak zorunlu değil; ancak çocuklar, kendini savunamayacak derecede maluller ve alt sınırı 5 yıldan fazla hapis gerektiren suçlarda müdafi zorunludur. Maddi imkân yoksa Baro’dan müdafi talep edilebilir.

• İstinaf ve temyiz süreleri nedir?

  Hükmün tefhim/tebliğinden itibaren 7 gün içinde istinaf; BAM kararına karşı 15 gün içinde temyiz yoluna gidilebilir. Süreler hak düşürücüdür.

• HAGB nedir? Sabıkaya işler mi?

  İki yıl ve altı cezalarda, şartları varsa hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir; karar adli sicile işlenmez ve denetim süresi uygulanır.

Ceza Hukukuna Dair Yazılar

• HAGB (Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması)
• İstinaf ve Temyiz Süreleri
• Ağır Ceza Soruşturmasında Haklar